Udar mózgu – co to takiego? Przyczyny, objawy, badania

Udar mózgu to jedna z najczęstszych przyczyn śmierci i główna przyczyna niepełnosprawności w Polsce. Dowiedz się, jakie są rodzaje udaru mózgu i jakie czynniki sprzyjają ich powstawaniu. Sprawdź, jakie objawy towarzyszą udarom mózgu i na czym polega leczenie tego schorzenia.

Co to jest udar mózgu? Jakie są przyczyny udaru mózgu?

Udar mózgu to obumarcie części tego narządu, do którego dochodzi na skutek zatrzymania dopływu krwi. Specjaliści wyróżniają następujące główne typy udaru mózgu:

• Udar niedokrwienny – stanowi przeważającą większość przypadków udaru mózgu (około 4 na 5). Jest wywołany zatrzymaniem dopływu krwi do mózgu, rozwija się, gdy tętnica zaopatrująca mózg w krew staje się niedrożna, przez co komórki mózgu otrzymują niewystarczającą ilość krwi. Udar niedokrwienny może być wtórnie ukrwotoczniony.
• Udar krwotoczny – jest wywołany wylewem krwi do mózgu z pękniętego naczynia krwionośnego. Zalicza się do niego krwotoki podpajęczynówkowe i śródmózgowe. Najczęstszą przyczyną udaru krwotocznego jest nadciśnienie tętnicze. Do innych przyczyn należą: pęknięcia tętniaka lub innych wad naczyniowych, malformacje naczyniowe, uszkodzenia śródbłonka naczyń kapilarnych, zaburzenia krzepnięcia, zażywanie amfetaminy i kokainy.

Czynniki ryzyka niedokrwiennego udaru mózgu

Do powstania udaru niedokrwiennego mózgu predysponuje wiele czynników. Należą do nich zwłaszcza:

• czynniki niemodyfikowalne, takie jak m.in.: wiek (ryzyko wystąpienia udaru rośnie razem z wiekiem, przypadki udaru mózgu u dzieci zdarzają się, lecz należą do rzadkości), płeć męska, rasa czarna i żółta, przebyty udar, predyspozycje rodzinne i genetyczne;
• czynniki modyfikowalne, takie jak m.in.: otyłość, nadciśnienie tętnicze, niska aktywność fizyczna, choroby serca, palenie papierosów, zaburzenia gospodarki lipidowej, zaburzenia krzepnięcia, cukrzyca, nadużywanie alkoholu, zespół bezdechu sennego.

Zobacz także: Czym jest mgła mózgowa?

Udar mózgu – objawy

W wielu przypadkach udar mózgu jest stanem zagrażającym życiu i jako zaburzenie wymaga bezwzględnie hospitalizacji. Objawy udaru mózgu zależą od tego, jaka część mózgu została uszkodzona. Najczęstsze to:

• nagły, bardzo silny ból głowy,
• osłabienie mięśni twarzy (np. opadnięcie kącika ust po jednej stronie),
• zaburzenia widzenia (np. ograniczenie pola widzenia, podwójne widzenie),
• niedowład kończyny górnej i/lub dolnej po tej samej stronie ciała, po przeciwnej stronie niż ognisko udaru,
• zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów,
• osłabienie mięśni języka i gardła (np. trudności w mówieniu, kłopoty z połykaniem),
• zaburzenia lub utrata przytomności (np. senność, chory nie wie, gdzie się znajduje).

Na czym polega rozpoznanie w udarze mózgu?

Rozpoznanie udaru mózgu rozpoczyna się od wywiadu, który lekarz zbiera od pacjenta i/lub świadków zdarzenia. Następnie ocenia się stan pacjenta – wartość ciśnienia tętniczego krwi, czynność serca, oddychanie, wykonuje badanie EKG, badanie neurologiczne, oznacza wysycenie krwi tlenem za pomocą pulsoksymetru. Lekarz zleca badania laboratoryjne, w tym zwłaszcza morfologię krwi, wskaźniki stanu zapalnego, parametry krzepnięcia krwi, biochemiczne wskaźniki czynności nerek i wątroby, stężenie elektrolitów i cukru, markery uszkodzenia mięśnia sercowego, ogólne badanie moczu. Wykonuje się gazometrię krwi tętniczej, w której określa się stężenie tlenu i dwutlenku węgla we krwi.

Podstawą rozpoznania udaru mózgu są badania obrazowe. Należy jak najszybciej wykonać tomografię komputerową głowy lub rezonans magnetyczny. Pozwala to na odnalezienie przyczyny udaru i tym samym rozróżnienie, czy nastąpił udar niedokrwienny, czy krwotoczny, na ustalenie obecności obrzęku mózgu i innych zmian. Na początku trwania udaru mózgu z reguły nie sposób określić w badania obrazowych skali zniszczenia mózgu. Pokażą to dopiero badania wykonane po kilku dniach i tygodniach.

U pacjentów z podejrzeniem udaru mózgu wykonuje się także inne badania, takie jak ultrasonografia tętnic szyjnych, echokardiografia i arteriografia tętnic mózgowych.

Zobacz także: Migrena – przyczyny, objawy, sposoby leczenia

Jak leczy się udar mózgu?

Efekt leczenia zależy od czasu udzielenia pomocy. W związku z tym konieczne jest natychmiastowe podjęcie właściwych działań. Chorego należy jak najszybciej przetransportować do szpitala z oddziałem udarowym. W oczekiwaniu na przyjazd pogotowia ratunkowego należy zabezpieczyć czynności życiowe i ułożyć chorego w pozycji bezpiecznej. W placówce medycznej leczenie udaru mózgu dzieli się na ogólne i swoiste.

Leczenie ogólne obejmuje zwłaszcza:

• monitorowanie czynności życiowych,
• monitorowanie ciśnienia tętniczego,
• profilaktykę przeciwzakrzepową,
• kontrolę glikemii,
• obniżanie temperatury ciała u osób gorączkujących,
• uzupełnianie niedoborów wodno-elektrolitowych,
• kontrolę diurezy,
• leczenie przeciwdrgawkowe przy występowaniu drgawek,
• leczenie przeciwobrzękowe w przypadku stwierdzenia objawów obrzęku mózgu.

Leczenie swoiste w przypadku udaru krwotocznego zależy od wywołującej go przyczyny. Przykładowo, gdy za krwawienie śródczaszkowe odpowiada naczyniak mózgu, to wykonuje się zabieg wewnątrznaczyniowy. Jeśli wylew krwi spowodował duży wzrost ciśnienia wewnątrz czaszki, przeprowadza się zabieg neurochirurgiczny. Do leczenia udaru niedokrwiennego mózgu stosuje się leki trombolityczne. Są to leki aktywujące trombolizę, czyli „rozpuszczanie” skrzepu. Leczenie udaru niedokrwiennego obejmuje również mechaniczną trombektomię przy przypadkach niedrożności tętnicy szyjnej i dużych naczyń mózgowych, angioplastykę i implantację stentów naczyniowych.

Po ustabilizowaniu stanu chorego jest wprowadzana profilaktyka i leczenie powikłań neurologicznych i ogólnoustrojowych. Pacjenci po udarze są poddawani wczesnej rehabilitacji, jeszcze podczas pobytu na oddziale, aby w jak największym stopniu przywrócić zaburzone funkcje.

Bibliografia
1. B. Błażejewska-Hyżorek, A. Czernuszenko, A. Członkowska i wsp., Wytyczne postępowania w udarze mózgu, „Polski Przegląd Neurologiczny” 2019, t. 15, supl. A, s. 1–156.
2. J. Okrój-Lubecka, E. Szurowska, G. Kozera, Metody neuroobrazowania ostrej fazy udaru niedokrwiennego mózgu w praktyce klinicznej, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2015, t. 9, nr 6, s. 460–470.