Badania obrazowe to szeroka grupa, w obrębie której wyróżnia się metody konwencjonalne, jak zdjęcia rentgenowskie, oraz nowsze, jak np. obrazowanie rezonansem magnetycznym, tomografem komputerowym, ultrasonografem. Przedstawiamy główne informacje o kluczowych rodzajach badań obrazowych.
Badania obrazowe określane są jako obrazowanie medyczne. Najprościej przedstawić je można jako zbiór badań, które na podstawie rozmaitych rodzajów oddziaływania fizycznego (np. promieniowanie rentgenowskie, pole magnetyczne, ultradźwięki) pozwalają na zobrazowanie fizjologicznych struktur i patologicznych zmian w organizmie, w tym m.in. złamań, zwyrodnień, guzów, torbieli, martwicy, stanów zapalnych, zmian zanikowych. Stanowią zasadniczy element procesu diagnostycznego, ale i służą w wielu przypadkach do monitorowania prowadzonego leczenia.
Badania obrazowe wykorzystywane są w ortopedii, neurologii, onkologii, pulmonologii, reumatologii i wielu innych dziedzinach medycyny. Oto główne rodzaje badań obrazowych: ultrasonografia, tomografia komputerowa, badanie rentgenowskie, rezonans magnetyczny, scyntygrafia (medycyna nuklearna). Aby badania obrazowe były jak najbardziej skuteczne, często konieczne jest do nich specjalne przygotowanie, o którym powinien poinformować lekarz kierujący.
Ultrasonografia (USG) to jedno z najbardziej powszechnych badań obrazowych. To tania, nieinwazyjna, bezpieczna dla pacjenta metoda diagnostyczna. Badanie to wykonuje się nawet u kobiet w ciąży i małych dzieci. W przypadku badania endoskopowego konieczne okazać się może użycie środka miejscowo znieczulającego. Niewątpliwą zaletą USG jest wizualizacja w czasie rzeczywistym.
Ultrasonografia opiera swoje działanie na falach ultradźwiękowych (fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości) i stopniu ich odbicia od tkanek, które wykazują różnorodny opór akustyczny. Głowica aparatu do USG to jednocześnie emiter i odbiornik fal ultradźwiękowych. Wysyła fale, które odbijają się od tkanek i wracają do niej. Uzyskane w ten sposób informacje przetwarza się na obraz.
Tomografia komputerowa (TK) to badanie obrazowe wykorzystujące promieniowanie X, czyli rentgenowskie. Tomograf najprościej porównać można to tuby, do której pacjent jest wprowadzany na specjalnym wysuwanym stole. Podczas badania wokół niego porusza się ruchem okrężnym lampa rentgenowska z detektorami. Ich zadaniem jest rejestracja osłabionego promieniowania po przejściu przez ciało badanego. Wykonanie zdjęć w różnych projekcjach pozwala na tworzenie obrazów przekrojowych (2D) i przestrzennych (3D).
To badania obrazowe stosuje się zwłaszcza w onkologii, pulmonologii i laryngologii (zatoki przynosowe, kości skroniowe). Tomografii komputerowej nie powinno się wykonywać u kobiet ciężarnych. Niewskazane jest też zbyt częste poddawanie się mu z uwagi na dawkę promieniowania jonizującego, jakie przyjmuje każdorazowo badany.
Badanie rentgenowskie (RTG) to najstarszy rodzaj badania obrazowego. Wykorzystuje promieniowanie X. Podczas badania pacjent znajduje się przed lampą rentgenowską, która emituje promieniowanie. Przechodząc przez ciało jego cząsteczki, są wychwytywane (pochłaniane) w różnym stopniu. Cząsteczki, które nie zostały pochłonięte trafiają na detektor, dzięki czemu możliwe jest uzyskanie obrazu diagnostycznego.
Badanie to nie powinno być wykonywane u ciężarnych. W sposób szczególny wykorzystywane jest w ortopedii – schorzenia i urazy układu ruchu, w stomatologii i ocenie stanu tkanki płucnej – w nowotworze płuca, zapaleniu płuc, schorzeniach zawodowych.
Zobacz także: Rezonans magnetyczny a klaustrofobia – czy możliwe jest wykonanie badania?
Rezonans magnetyczny (RM) to badanie obrazowe opierające swoje działanie na użyciu pola magnetycznego i fal radiowych. W sposób szczególny przydatne jest do obrazowania tkanek, dla diagnostyki których kluczowe jest szczegółowe odwzorowanie szczegółów anatomicznych i czynnościowych. Stąd najczęściej słyszy się o badaniu MR głowy (np. ocena mózgowia, przysadki, nerwów czaszkowych), stawów (zarówno stawów obwodowych, jak i stawów kręgosłupa), także jamy brzusznej i miednicy mniejszej. Rezonans magnetyczny de facto opisuje zjawisko fizyczne umożliwiające obrazowanie tą metodą. Jednak dostępny aktualnie wachlarz sekwencji MR sprawia, że każdą z nich można na swój sposób traktować jako odrębne badanie. Rezonans przeprowadza się w urządzeniu na pierwszy rzut oka podobnym do tomografu.
Zobacz także: Tomografia głowy – na czym polega?
Rezonans magnetyczny jest badaniem bezpieczniejszym od TK z uwagi na brak ekspozycji na promieniowanie X i stosowanie do jeszcze dokładniejszego zobrazowania środków kontrastowych niezawierających jodu. Badania nie powinno się wykonywać u osób, które mają w ciele elementy metalowe. Również niektóre inne implanty i urządzenia medyczne mogą nie być dopuszczone do użytkowania w pracowni MR – zawsze poinformuj personel pracowni diagnostycznej przed badaniem, jeżeli posiadasz takie urządzenia.
Zobacz także: Rezonans magnetyczny a klaustrofobia – czy możliwe jest wykonanie badania?
Bardzo zaawansowanym rodzajem badań obrazowych jest medycyna nuklearna. Najogólniej polega na wprowadzaniu do organizmu substancji, która generuje promieniowanie odbierane przez detektor poza ciałem. Tzw. radiofarmaceutyki (izotopy promieniotwórcze pierwiastków połączone z innymi związkami chemicznymi, np. białkami) podawane są najczęściej dożylnie. Medycyna nuklearna z uwagi na ograniczenia wynikające z rozpadu izotopów, bezpieczeństwa radiologicznego oraz kosztów i organizacji (zarówno sprzęt, jak i generatory izotopów) stanowi z reguły uzupełnienie innych badań obrazowych. Przykładem takiego badania jest scyntygrafia i jej warianty pod postacią SPECT oraz PET.
Bibliografia
A. Greenspan, J. Beltran, Diagnostyka obrazowa w ortopedii dla lekarza praktyka, Medipage, Warszawa 2018.
W. Herring, Podręcznik radiologii, Edra Urban & Partner, Wrocław 2020.
T. Wolny, P. Linek, Wprowadzenie do diagnostyki obrazowej narządu ruchu dla fizjoterapeutów, „Rehabilitacja w Praktyce” 2016, nr 1, s. 22-29.
Umów się na wizytę
Badanie płatne
Badanie NFZ
Badanie
w ramach abonamentu
