Guz mózgu – objawy, przyczyny powstawania i sposoby rozpoznania

Mózg to jeden z kluczowych narządów w ludzkim organizmie, odpowiadający za przebieg procesów życiowych. Guz może zaburzać jego pracę oraz dawać inne niepożądane objawy. Dowiedz się, w jaki sposób lekarz rozpoznaje guza mózgu i czy da się zapobiec jego powstaniu.

Czym jest guz mózgu i jakie są jego rodzaje?

Guz mózgu może mieć charakter pierwotny lub wtórny (czyli przerzut z nowotworu zajmującego inny narząd). Zmiany nowotworowe mogą być złośliwe lub łagodne. Nawet niezłośliwy guz mózgu czasami okazuje się bardzo niebezpieczny z uwagi na ucisk na tkanki mózgowia. Zmiany złośliwe wykazują tendencję do wzrostu miejscowego, a niektóre również do dawania przerzutów. Wśród możliwych guzów mózgu wymienia się oponiaki, gwiaździaki, skąpodrzewiaki, glejaki wielopostaciowe i wyściółczaki.

Co powoduje guza mózgu?

Przyczyny guza mózgu nie zostały jak dotąd dobrze poznane. Za powstanie tego typu zmian odpowiadać mogą schorzenia genetyczne. Wśród nich wymienia się m.in.: nerwiakowłókniakowatość typu 1 lub 2, stwardnienie guzowate, zespół von Hippla-Lindaua, zespół Turcota, siatkówczak dziedziczny oraz zespół Cowden. Czynnikiem i ryzyka jest promieniowanie jonizujące. Zapadalność na złośliwe glejaki i oponiaki rośnie z wiekiem, a pierwotne chłoniaki mózgu częściej rozwijają się wśród osób z HIV oraz po przeszczepie organów po immunosupresji. Nie udowodniono związku między guzami mózgu a czynnikami fizycznymi (np. polem elektromagnetycznym), czynnikami chemicznymi (np. pestycydami, herbicydami, nitrozaminami, PCV), czynnikami okołoporodowymi, zakażeniem wirusem Epsteina-Barr, urazami mózgu z okresu dzieciństwa.

Jakie są objawy guza mózgu?

W wielu przypadkach choroba na początkowym etapie nie daje żadnych objawów. Zmiana może nie ujawniać się nawet przez lata. Wraz z zaawansowaniem guza mózgu pojawiają się różne dolegliwości, których charakter determinowany jest obszarem, na jaki guz wywiera ucisk. Objawy guza mózgu są więc specyficzne, wynikające z lokalizacji. Przykładowo:

• guzy tylnego dołu czaszki powodować mogą nudności, wymioty, ból głowy, ataksję (niezborność ruchów);
• guzy płata ciemieniowego mogą dawać takie objawy jak zaburzenia czucia, akalkulia (trudność w wykonywaniu działań arytmetycznych), agrafia (trudności w pisaniu), apraksja (zaburzona precyzja ruchów);
• guzy w okolicy pnia mózgu dawać mogą takie objawy jak zaburzenia czucia, zaburzenia połykania, niewyraźna mowa, niedowład spastyczny kończyn, wodogłowie, objawy móżdżkowe, np. ataksja, zaburzenia chodu, oczopląs;
• guzy płata czołowego mogą się objawiać poprzez: afazję ruchową, zaburzenia zachowania i osobowości (zespół czołowy – osłabiony krytycyzm, nastrój depresyjny, chwiejność emocjonalna, zniechęcenie).

Mówiąc o objawach guza mózgu, należy wspomnieć o dolegliwościach związanych ze zwiększonym ciśnieniem śródczaszkowym. Stan ten przejawiać się może: bólem głowy, wzrostem ciśnienia tętniczego, spowolnieniem pracy serca, zaburzeniami świadomości, nudnościami i wymiotami, pogorszeniem widzenia, sztywnością karku, a także zaburzeniami równowagi.

Zobacz także: Co to jest rezonans magnetyczny głowy? Kiedy go wykonać?

Jak rozpoznać guza mózgu?

Aby postawić diagnozę, lekarz wykonać musi badania obrazowe, które umożliwiają nie tylko wykrycie zmiany, lecz także określenie jej dokładnej lokalizacji, wielkości i charakteru. Rezonans magnetyczny jest badaniem z wyboru. Nie stanowi optymalnej metody obrazowania tylnego dołu czaszki i kręgosłupa – w takiej sytuacji wskazana jest tomografia komputerowa. Do obrazowania przerzutów w obrębie mózgowia konieczne jest badanie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego ze wzmocnieniem kontrastowym. Lekarz może zalecić dodatkową diagnostykę, np. badanie histologiczne materiału z guza, pozytonową tomografię emisyjną PET, jak również badanie płynu mózgowo-rdzeniowego lub stężenia markerów nowotworowych (AFP, beta-HCG).

Leczenie guza mózgu

Po postawieniu rozpoznania lekarz dobiera metodę leczenia. Guzy mózgu leczone są za pomocą operacji chirurgicznych. Radioterapię stosuje się w sytuacji, gdy chirurgiczne usunięcie guza nie jest możliwe, po zabiegu przy dużym ryzyku wznowy lub w przypadku nowotworów złośliwych kiedy nie ma możliwości usunięcia wszystkich tkanek zajętych procesem chorobotwórczym. Chemioterapia może być łączona z radioterapią w leczeniu wspomagającym. Ma ograniczone zastosowanie z uwagi na niską chemiowrażliwość pierwotną oraz wczesną chemiooporność wtórną w wielu przypadkach. Guz mózgu leczy się także za pomocą noża gamma – to nowoczesna technika neurochirurgiczna.

Zobacz także: Zawroty głowy – co je powoduje i w jaki sposób je leczyć?

Do jakiego lekarza się zgłosić?

W przypadku zaobserwowania jakichkolwiek dolegliwości, które mogą wskazywać na guza mózgu, pacjent powinien się zgłosić do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Ten po wstępnym rozpoznaniu skieruje go do specjalisty neurologa lub neurochirurga. Dla pacjentów, którzy mają taką możliwość, najlepszym wyjściem będzie zgłoszenie się bezpośrednio do neurologa.

Zobacz także: Migrena – przyczyny, objawy, sposoby leczenia

Profilaktyka guza mózgu

Trudno mówić o profilaktyce guza mózgu, gdy w dużej części jest on uwarunkowany genetycznie. Można ograniczyć ryzyko wystąpienia choroby, unikając ekspozycji na promieniowanie jonizujące, środki chemiczne i pole elektromagnetyczne. Jeśli chodzi o działania profilaktyczne, wymienia się też ochronę przed potencjalnymi urazami głowy.

Bibliografia
J. Fijuth, R. Dziadziuszko, Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego. Online: http://onkologia.zalecenia.med.pl/pdf/zalecenia_PTOK_tom1_02_Nowotwory_OUN_20140807.pdf [dostęp: 23.03.2022].
D. Perek, B. Dembowska-Bagińska, Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego. Zagadnienia ogólne. Online: https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.71.13.26.1. [dostęp: 20.01.2022].
K. Pawlicka, A. M. Barciszewska, K. Rolle i wsp., Diagnozowanie i leczenie guzów mózgu u ludzi, „Wszechświat” 2018, nr 1–3, s. 16–23.