Mimo obowiązkowych szczepień ochronnych gruźlica płuc według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia znajduje się w pierwszej dziesiątce przyczyny zgonów na świecie. Dowiedz się, jakie objawy mogą towarzyszyć gruźlicy oraz na podstawie jakich badań lekarz stawia jej rozpoznanie.
Gruźlica płuc to choroba zakaźna, za której powstanie odpowiadają bakterie prątka gruźlicy (z łac. Mycobacterium tuberculosis). Do zakażenia dochodzi przeważnie drogą kropelkową. Źródłem zakażenia jest prątkujący chory, który podczas kichania, kasłania, mówienia, śmiania się wytwarza bardzo małe, unoszące się w powietrzu kropelki, które dostają się drogami oddechowymi do pęcherzyków płucnych. To właśnie w nich dochodzi do zakażenia.
Jednak nie każda osoba, która będzie miała kontakt z prątkującym chorym, ulegnie zakażeniu. W sposób szczególny narażone są na nie osoby:
Zobacz także: Zapalenie tchawicy – objawy, leczenie, diagnostyka
W większości przypadków gruźlica płuc pozostaje w uśpieniu – przebiega bezobjawowo. Rozwinięciu pełnoobjawowej postaci sprzyja obniżenie odporności (związane np. z leczeniem immunosupresyjnym, zakażeniem HIV, uzależnieniem). Co więcej, pierwsze objawy gruźlicy płuc z reguły pojawiają się w zaawansowanej chorobie. Są to dolegliwości mało charakterystyczne, takie jak ogólne złe samopoczucie, stany podgorączkowe, brak apetytu, spadek masy ciała, dreszcze, bladość, nocne poty, osłabienie i łatwe męczenie się. Typowymi objawami gruźlicy płuc są:
Zobacz także: Tomografia płuc – rodzaje i wskazania do badania
Z podejrzeniem gruźlicy płuc lub innej choroby tego narządu należy zgłosić się do pulmonologa. Na wstępie lekarz przeprowadzi badanie podmiotowe (wywiad), badanie przedmiotowe, zleci też podstawowe badania krwi i badanie radiologiczne klatki piersiowej. Nie dadzą one jednak pewnego rozpoznania. Konieczne jest do tego stwierdzenie obecności prątków gruźlicy w preparatach mikroskopowych. Podstawowym materiałem do badania jest plwocina. Jeśli pojawiają się problemy z wykrztuszaniem plwociny, lekarz zleca sprowokowanie odkrztuszania za pomocą inhalacji roztworem chlorku sodu. To tzw. plwocina indukowana. Dodatkowo wykonać może bronchofiberoskopię z pobraniem wydzieliny oskrzelowej. Do badania można posłać także wycinki z oskrzeli, które zostały pobrane ze zmian uwidocznionych w czasie bronchoskopii. Uzyskany materiał jest badany metodą rozmazu i hodowli – posiew na pożywkach mikrobiologicznych.
W diagnostyce gruźlicy płuc stosowana jest też próba tuberkulinowa, która polega na wstrzyknięciu w skórę przedramienia wysoce oczyszczonego przesączu z hodowli prątków gruźlicy. Osoba, która miała wcześniej kontakt z bakteriami, reaguje odpowiedzią immunologiczną na ich antygeny. Jednakże badanie to nie pozwala stwierdzić, czy reakcja ta jest związana z uprzednim szczepieniem przeciw gruźlicy, czy z zakażeniem.
W ostatnim czasie w diagnostyce gruźlicy płuc skorzystać można z metod genetycznych, które polegają na wykrywaniu w badanej próbce materiału genetycznego prątków. Wdrożenie szybkiego testu molekularnego w rozpoznawaniu gruźlicy zalecają eksperci WHO. Badanie to wykrywa nie tylko materiał genetyczny prątków gruźlicy, ale też ich oporność na leki, co ułatwia zaplanowanie ewentualnej terapii. Badanie to jest szczególnie przydatne w przypadku ujemnych wyników badań bakteriologicznych.
Aby dokładnie uwidocznić miąższ płuc i ocenić skalę zniszczeń dokonanych przez prątki gruźlicy w tym narządzie, lekarz może zlecić rezonans magnetyczny. Badanie to pozwala wykryć zmiany niewidoczne na zdjęciu RTG klatki piersiowej, które przemawiają za gruźlicą płuc, takie jak naciek miąższowy czy powiększenie węzłów chłonnych śródpiersia. Każdą rozpoznaną gruźlicę płuc lekarz ma obowiązek zgłosić do stacji sanitarno-epidemiologicznej.
Zobacz także: Co to jest zatorowość płucna? Objawy, przyczyny i leczenie zatorowości płucnej
W leczeniu gruźlicy płuc można wyróżnić dwa etapy. Pierwszy to tzw. faza intensywna, która ma za zadanie pozbycie się z organizmu możliwie największej liczby bakterii. W tym celu choremu przez krótki czas podaje się m.in.: ryfampicynę, etambutol, izoniazyd, pirazynamid. Następnie przechodzi się do drugiego etapu leczenia – tzw. fazy kontynuacji. Jej zadaniem jest usunięcie z organizmu patogenów, które przetrwały pierwszą fazę leczenia. W tym celu przez długi czas podawane są przeważnie izoniazyd i ryfampicyna.
Leczenie gruźlicy płuc może zająć nawet ponad pół roku. Nie można go przerywać bez konsultacji z lekarzem! Za krótkie leczenie lub zastosowanie zbyt małej ilości leków może spowodować niepowodzenie terapii i przetrwanie bakterii. Leczeniem, oprócz osoby z rozpoznaną gruźlicą płuc, profilaktycznie obejmuje się też tych, którzy przebywali w otoczeniu chorego, zwłaszcza małe dzieci i osoby o obniżonej odporności. Podaje się im środki o działaniu przeciwprątkowym.
Bibliografia
1. P. Cardona, Pathogenesis of tuberculosis and other mycobacteriosis, „Enfermedades Infecciosas y Microbiología Clínica” 2018, t. 36, nr 1, s. 38–46.
2. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 28 października 2021 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2022. Online: https://www.gov.pl/attachment/d051a2fe-d74b-478c-b155-05f3671ea1d5 (dostęp: 11.07.2023).
3. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2022-2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.
4. M. Włodarczyk, W. Rudnicka, M. Druszczyńska, Gruźlica – zapomniana choroba, o której warto pamiętać, „Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych” 2017, t. 66, nr 2, s. 313–325.
Umów się na wizytę
Badanie płatne
Badanie NFZ
Badanie
w ramach abonamentu
